Günlük yaşamda bireyler bazen besinleri veya sıvıları yutmada güçlük çekebilmektedir. Yutma güçlüğü diğer ismi ile disfaji, çoğu kez önemsenmese de bazı vakalarda ciddi hastalıkların belirtisi olabilir. Peki, disfaji nasıl tedavi edilir? Detaylar yazımızda.
Yutma güçlüğünün diğer adı disfajidir. Disfaji, yutma fonksiyonunda sürenin uzadığı ve yutkunma için gereğinden fazla çaba harcandığı bir sağlık sorunudur. Yutkunma dışarıdan basit bir eylem gibi görünse de aslında birçok kas ve sinir çalışır. Yutkunma da görülen zorlanma yutkunmanın herhangi bir aşamasında görülebilir. Genellikle farklı rahatsızlıkların bir belirtisi olabileceği gibi, kendi başına birincil bir hastalıkta olabilir. Kişinin başın bir veya iki kere geldiği durumlarda ciddi bir sorundan bahsedilmez. Ancak sürekli devam eden vakalarda mutlaka bir hekime başvurulmasında fayda vardır.
Yutma fonksiyonunun oluşabilmesi için çeşitli kas ve sinilerin uyum içinde çalışması gerekir. Bu kas veya sinirlerin herhangi birisinde meydana gelebilecek bir sorun disfaji gelişmesine neden olabilir. Gelişim bölgesine göre genel olarak 3 disfaji tipi vardır.
Oral Disfaji: Ağızda meydana gelen bir problemden dolayı oluşan yutma güçlüğüdür. Genellikle inme gibi bir problem yaşadıktan sonra dilde zayıflık, çiğnemede zorlanma ve besini ağızda harekette güçlük yaşamadan kaynaklanır.
Faringeal Disfaji: Boğazda oluşan bir problemden kaynaklanabilir. Genellikle sinirlerin etkilendiği parkinson, felç veya amyotofik lateral skleroz gibi hastalıklarda olabilir.
Özofageal Disfaji: Bu tipinde disfaji etkeni yemek borusundaki bir problemdir. Sıklıkla bir tahriş veya tıkanmadan kaynaklanır. Tedavisi genellikle cerrahi operasyon ile olur.
Disfaji çoğu kez başka hastalıklardan dolayı gelişen bir durumdur. Ancak bazen sebebi net olarak saptanamayabilir. Bazı yutma güçlüğü nedenleri şu şekilde sıralanabilir:
Yutmada zorluk yaşayan kişilerden bazıları yalnızca bazı yiyecek ve sıvıları yutarken zorlanabilir. Bazıları ise her zaman bu problemle karşı karşıyadır. Disfaji belirtileri ise şu şekilde sıralanabilir:
Disfaji sorununun teşhisi için bazı testler istenebilmektedir. Bunlar şu şekildedir:
Yutkunma Testi: Genellikle dil ve konuşma terapistinin kontrolünde yapılır. Testte amaç kişinin sıvı gıdalarda mı yoksa katı gıdalarda mı sorun yaşadığının bulunmasıdır.
Baryum Yutma Testi: Bu testte hasta baryum içeren bir sıvı içer. Röntgende baryum bet olarak görüldüğü için hekim hastanın yemek borusu kaslarının nasıl çalıştığını detaylı bir şekilde inceleyebilir.
Endoskopi: Hekim bu testte hastanın yemek borusunu bir kamera yardımı ile inceler. Kanser riski varsa biyopsi yapılarak parça alınır.
Manometri: Bu testte yemek borusunun çalışması esnasındaki basınç farklılıkları ölçümlenir. Herhangi bir sorun olmazsa endoskopi sırasında yapılabilir.
Disfajinin tedavisi altta yatan sebebe ve türüne göre değişiklik gösterir. Bazı vakalar herhangi bir tedavi gerekemeden geçebilirken, bazılarında birden fazla uzman hekimin görüşü alınabilir. Ağızdan veya faringeal yutma zorluğu için uygulanan tedaviler şu şekildedir:
Yutma Terapisi: Konuşma ve dil terapisti tarafından yapılır. Terapide hastaya etkili bir şekilde yutma için yeni teknikler öğretilir. Ayrıca yapılan fizik tedavi ile de kasların güçlendirilmesi hedeflenir.
Diyet: Bazı besin ve sıvıların birleştirilmesinden oluşan yiyecekler kolay yutulabilir. Bu rahatsızlıkta çoğunlukla yutması kolay yiyecekler tercih edilir. Bu yüzden dengeli bir diyet önerilir.
Tüpten Beslenme: Şayet hastada zatürre, beslenmede yetersizlik ya da sıvı elektrolit dengesizliği riski bulunuyorsa burundan beslenme (nazogastrik tüp) veya PEG (peruktan esndoskopik gastrostomi) ile yapılabilir. PEG tüpleri mideye cerrahi bir müdahale ile doğrudan mideye takılacak şekilde konumlandırılır.
Özofageal disfaji için ise cerrahi operasyon gerekir. Bu anlamda kullanılan uygulamalar ise şu şekildedir:
Dilatasyon: Yemek borusunda darlık olan vakalarda küçük bir balon ile yemek borusu genişletilir. İşlemde yemek borusuna konulan balon şişirilerek genişletilir.
Botoks (Botulinum Toksini) Enjeksiyonları: Yemek borusunun kaslarında gevşeme problemi bulunuyorsa botoks uygulanabilir. Bu toksin enjeksiyonu kasılmış haldeki kasları felç eder ve bu sayede kaslarda daralma azalır.
Şayet disfaji kanser kaynaklı ise kişi bir onkoloğa yönlendirilir. Tedavisinde tümörlü bölge ameliyat ile çıkarılması gerekebilir
